علی جاویدانه، رئیس سازمان نقشهبرداری ایران، در مصاحبهای با خبرگزاری ایلنا اعلام کرد که پدیده فرونشست زمین تمام نقاط کشور را تهدید میکند و نرخ متوسط آن در ایران پنج برابر میانگین جهانی است.
جاویدانه با اشاره به گستردگی مشکل فرونشست در ایران گفت: "در واقع تمام کشور با فرونشست درگیر شدهاند و در پهنههای مختلف ابعاد و نرخ فرونشست متفاوت از هم هستند."
او این موضوع را "بسیار جدی" توصیف کرد و افزود که نرخ متوسط فرونشست در ایران بالای ۲۰ درصد و پنج برابر معمول در دنیاست.
رئیس سازمان نقشهبرداری ایران درباره وضعیت فرونشست در شیراز و ترکهای ایجاد شده در محوطه تاریخی نقش رستم، استفاده بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی را عامل اصلی دانست. او تصریح کرد که "برداشت آب کشاورزان از اراضی اطراف" یکی از دلایل اصلی فرونشست در مجاورت نقش رستم است.
جاویدانه همچنین درباره وضعیت استان اصفهان که پیشتر به عنوان دارنده بالاترین نرخ فرونشست در ایران معرفی شده بود، توضیح داد: "نرخ فرونشست در استانهای دیگر بالاتر از اصفهان است اما آنچه که فرونشست در استان اصفهان را خاص میکند این است که فرونشست به نزدیکی مناطق شهری رسیده است."
فرونشست زمین در سالهای اخیر به یکی از بحرانهای جدی زیستمحیطی در ایران تبدیل شده است. بر اساس گزارشهای منتشر شده، ایران یکی از بالاترین نرخهای فرونشست زمین در جهان را دارد.
این پدیده که عمدتاً ناشی از برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی است، نه تنها زیرساختهای شهری را تهدید میکند، بلکه آثار تاریخی و باستانی را نیز در معرض خطر جدی قرار داده است.
پیش از این، علی بیتالهی، دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش لایههای زمین، هشدار داده بود که نرخ فرونشست در محوطههای باستانی ایران، بهویژه تخت جمشید و نقش رستم در شیراز و میدان نقش جهان در اصفهان به سطح خطرناکی رسیده است.
همچنین، گزارشها حاکی از آن است که حدود ۳۰۰ دشت در ایران با این بحران مواجه هستند و در برخی مناطق، شرایط از فرونشست عبور کرده و به مرحله ایجاد فروچالهها رسیده است.
بر اساس آخرین ارزیابیهای صورت گرفته توسط علی بیتاللهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، حدود ۱۸.۵ میلیون هکتار از مساحت ایران (معادل ۱۱ درصد کل مساحت کشور) در حال فرونشست است. جمعیت ساکن در این مناطق حدود ۳۹ میلیون نفر برآورد شده که نزدیک به ۴۹ درصد جمعیت کل ایران را شامل میشود.
استانهای تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین جمعیت در معرض خطر فرونشست را دارند. از نظر وسعت مناطق در معرض خطر، استان خراسان رضوی در رتبه اول قرار دارد. استان اصفهان بیشترین تعداد شهرهای در معرض خطر را داشته و اصفهان به عنوان بزرگترین کلانشهری که بخش عمدهای از آن در معرض فرونشست است، بالاترین ریسک فرونشست زمین را در مقایسه با سایر شهرها دارد.
سریعترین فرونشستهای سالانه در جنوب استان البرز و استان کرمان گزارش شده است.
همچنین، طبق آمارهای رسمی، در دو سال گذشته بیش از ۸۰۰ هزار نفر به شمال ایران مهاجرت کردهاند. در دهههای اخیر نیز جمعیت قابل توجهی از ساکنان مناطق مرکزی ایران به مناطقی چون سواحل دریای خزر، جزایر کیش و قشم، جنوب خوزستان، استان هرمزگان و چابهار در سیستان و بلوچستان نقل مکان کردهاند.
این جابجاییهای جمعیتی، جغرافیای انسانی این مناطق را دستخوش تغییرات اساسی کرده و در مواردی منجر به حاشیهنشینی ساکنان بومی شده است.